sy hoë patroontjieplafonne en deurleefde meubels. Die gordyne, waaraan die reuk van Koos se Rum and Maple-tabak hang, is toe om die hitte buite te hou.
Gangaf ruik ek al die soetkoekies.
Elsie was haar hande onder die kraan, droog hulle aan ’n handdoekie af en hang haar voorskoot agter die kombuisdeur op. Die tweede lit van haar linkerduim abba ’n klein duimpie. Sy haal ’n bruin gemmerbierbottel uit die yskas, draai die prop versigtig van die blasende bottel af en skink twee glase. Ons gaan sit by die punt van die kombuistafel langs die skottel soetkoekiedeeg.
“Môre bring ek vir jou ’n blik vol.” Haar linkerhand is op haar skoot. Sy steek altyd die klein duimpie weg.
“Ek ruil jou ’n karnaatjie vir ’n blik soetkoekies. Gister skaap geslag.” Ek leun oor na die skottel, lig die vadoek en breek ’n stukkie deeg af. Die suiker het nog nie gesmelt nie en kraak tussen my tande. “Ek het probeer om Magrieta se yskaskoek te maak,” sê ek. “Die een met die suurlemoen en tennisbeskuitjies, maar dit het nie soos hare gesmaak nie.”
“’n Blik kondensmelk gemeng met suurlemoensap.”
“Ja, en dit laat staan om dik te word.”
“Twee koppies melk waarvan jy vla maak.”
“Ek het die vla vergeet. G’n wonder my …”
“Jy moes gebel het, dan het ek vir jou die tert gebring. Koos is ook lief daarvoor. Julle mans kan nie sonder julle soetgoed nie, en dan rook Koos ook nog sy pyp saans na ete.”
Ek rook nie en kan die reuk van rook nie verdra nie, maar ek dink soms daar is ’n huislike warmte aan sy pyprook wat daar nooit in Ystervarkfontein se plaashuis met sy baie boeke was nie. “Waar is Koos?”
“Veld toe. Te perd, natuurlik.” Gasborreltjies klou aan ’n rosyntjie in haar glas gemmerbier. Die rosyntjie styg. Die borreltjies ontplof. Die rosyntjie sak af. “Hy wil nie hoor nie. Dink hy kan soos ’n jong man perdry. Hy is daarby deesdae so vergeetagtig. Glad sy perd in die veld gelos verlede week en huis toe gestap.”
Na my seun Andries se dood hou ek nie perde op my plaas aan nie. Koos is drie jaar ouer as ek. “Oudword is nie maklik nie,” sê ek.
Koos boer nog voluit. Ek het lankal begin afskaal. Vroeër jare het ons vir ons nageslag geboer. Vir wie sal ek boer met ’n seun wat nie sy voete op die plaas sit nie? Ek sluk die laaste van my gemmerbier af.
“Iets gehoor van Jan-Willem?” vra sy.
“Ek moet my ry kry.” Ek staan van die tafel af op.
“Die volgende baksel moet uit die oond. Ons gesels môre wanneer ek jou koekies bring.” Sy trek haar voorskoot aan en ek gaan by die kombuisdeur uit.
Toe ek flussies die woord soetkoekie skryf, het my mond gewater soos jou bek oor ’n murgbeen kwyl, Kaspaas.
Ek het so weggeraak in my skryfwerk vandag dat ek vergeet het om by een van die smouse buite die Poort na Saligheid iets te ete te koop vir vanaand. Die monnike eet net twee maal per dag. Soggens vroeg na ons tai ji gedoen het en weer twaalfuur. Vanaand gaan ek honger slaap met die herinnering aan ’n krummelrige, bros soetkoekie op my tong en hoe ek Elsie se vraag oor Jan-Willem ontduik het. Moes ek haar vertel het hoeveel nagte ek nie kan slaap nie van kommer oor my kind?
Ek is ook onrustig oor die brief wat ek gisteraand vir die ounooi geskryf het. Ek was dalk ’n bietjie kwaai met haar. ’n Man moet nie sy ontslape vrou ontstel nie. ’n Mens weet nooit waartoe ’n afgestorwene se gees in staat is nie.
Die Tempel van Ewige Vrede,
Longshan,
China.
1 Maart
Liewe Magrieta,
Geen siel praat Engels nie behalwe meester Yang, en hy kom net soggens vroeg teen die berg af om ons tai ji te leer, dan verdwyn hy weer bergop. Dis eensaam hier en die nagmerries wat jy my gee, ontstel my. Hoekom kom kuier jy nie liewers in die dag by my nie?
Jy ry deur Longshan in die rigting van die hoë berg met dieselfde naam. Lóng shān, Drakensberg. Die tekentjies bo-op die klinkers gee die toonhoogte aan waarop die woord uitgespreek word. Dit word diakritiese tekens genoem, maar dit weet iemand soos jy seker. Daar is vier van hulle vir elke klinker: ā: hoë toon; á: stygende toon; ă: dalend en stygend; à: dalende toon.
Daar is seker nie Chinese in die hemel nie, daarom verduidelik ek vir jou hoe aardig ’n Christenmens hier voel by die aanhoor van ’n Babelse reeks toonhoogtes in een enkele sin.
Terug by jou kuiertjie. Ry met jou rytuig by die Nan Hai Universiteit verby en dan deur die Poort na Saligheid tot by die Tempel van Ewige Vrede. Parkeer in die skadu van een van die enorme wildevyebome. Kyk bergop deur al die poorte en boë. Ek woon in die ou huis links van die groot tempel. My kamer is die een op die hoek met die buitedeur op die stoep. Ingeval jy ná jou rit behoefte het, sal jy die geboutjie agter die huis moet gebruik soos ons op die plaas in die ou dae. Dit wemel daar van die spinnekoppe. Die monnike mag niks doodmaak nie. Nie eers brommers, bosluise en muskiete nie. Die gemak in dié gemakshuis is ’n ongemaklike gat in die vloer waaroor jy sal moet hurk, as jy met ’n liggaam uit die dood opgestaan het vir die kuier.
Die kombuis en eetsaal is agter die tempel. Die monnike en die nuweling-monnike, die jongetjies wat nog leer hoe om hul begeertes in toom te hou, se woonkwartiere is langs die eetsaal. Hoër op teen die berg, agter die geboue, is terrasse uitgekap vir ons groentetuin. Dié is vol spinasie in lang beddings.
Jy sal van die beeldhouwerk orals hou. My gunsteling is die mosbedekte jong man met die gesig van ’n aap wat wulps op ’n rots naby die koidam voor my sel staan.
Van waar ek hier sit en skryf, kyk ek oor die koidam by die voordeur van die tempel in. Dié is honderde jare oud. Dit het al ’n paar keer afgebrand. Die laaste keer aan die brand gesteek deur die man wat beweer het hy was die Chinese Seun van God. Hy en sy volgelinge het plekke van aanbidding vernietig soos die Israeliete die tempels en beelde vir Baäl en Astarte, ná hulle die heidense nasies volgens God se bevel uitgemoor het. Lees jou Bybel, Magrieta. In die soetste taal staan die verwoesting daar geskrywe: En julle moet hulle altare omgooi en hulle klippilare verbrysel en hulle heilige boomstamme met vuur verbrand en die gesnede beelde van hulle gode omkap en hulle naam van dié plek laat verdwyn.
Nou weet jy meer van my blyplek as ek van joune.
Dis al vir vanaand. Volgende keer wil ek praat oor ons seun wat op my hart trap en die ander saak tussen my en jou wat ek later sal noem en wat op my gewete lê.
Jou langslewende eggenoot,
Daan van der Walt
Naskrif: Ingeval jy dink dis nou weer ’n nuwe ding van my om aan jou te wil skryf, wil ek jou gerusstel. Ek gesels aanhoudend met jou in my gedagtes. Ook wanneer ek sit en skryf. Ek het vandag in ’n gesprek vir jou gesê jy sou die proponent, ’n heel aanvallige jong man, se preke waardeer het. Baie mense skryf aan hulle dooies. Agter in die koerant het ek gelees van ’n ou dogtertjie wat skryf: Mamma, ons mis jou lekker kossies smiddae na skool. Lief Lientjie xxx. Ek kry die idee die koerant word daar bo by julle afgelewer: ’n Vrou stel haar man gerus wat dalk bang is hy word vir korrupsie of iets gevang: Manlief, jy is nou veilig in liewe Jesus se arms.
Ek hoop darem nie jy is saam met ’n klomp mans in Jesus se arms nie, Magrieta. Ons wil nie moleste hê as ek daar aankom nie.
TWEE
Ek het die ounooi uitgenooi om vir my te kom kuier, Kaspaas. Bedags. Dalk help sy my met die skrywery. Die duur vulpen wat sy my op my vyftigste verjaardag gegee het, lê in my hand.
Jan-Willem se vriend Wimpie het my in Kaapstad gehelp om ’n skootrekenaar te koop en my ’n bietjie touwys gemaak, maar ek reken ’n man moet letters met sy eie hand vorm wanneer hy op papier met sy verlede omgaan. Die dofste ink is duursamer as die helderste herinnering, sê meester Yang. Microsoft Word is ook nie gepas vir ’n brief aan ’n gestorwene in die hiernamaals nie.
Eers