Әмма төп эше, әлбәттә, мәзинлек итү, һәм халык өчен дә ул шулай – мәхәллә мәзине иде.
Ураза аенда без, малайлар, мәчет коймасы буена җыелып, аның кичке азан әйткәнен көтә идек. Ахшам тыңларга җыелу (кичке азанны шулай дип атый идек) үзе бер күңелле эш, ләкин мәзин абзыйның манарада күренгәнен көтеп алалмыйча зарыгып бетә идек. Ниһаять, башына ак чалма ураган мәзин абзый таш манара ишегеннән килеп чыга. Ләкин ул нигәдер ашыкмый әле, бераз кояш баешына карап тора, түш кесәсеннән сәгатен чыгарып, аңа да карап ала, бары шуннан соң гына ике кулын колагына тидереп, манараны әкрен генә әйләнә-әйләнә, матур көр тавыш белән азан әйтә башлый. Без, аның тамак төбен каймак белән майлагандай көчле йомшак яңгыраган тавышын ишетүгә, дәррәү урыныбыздан кубып: «Азан әйтелде, азан әйтелде!» – дип кычкыра-кычкыра, өйләребезгә чабабыз, ә өйдә инде авыз ачар өчен табынга бөтенесе әзерләнеп куелган була торган иде.
Мәзин абзый малайларын да бик иртә эшкә җикте. (Хәмиттән башка тагын Фәрит исемле улы бар иде.) Шуңадыр, ахрысы, Хәмит эшсез йөргән урам малайлары арасында сирәк күренә иде. Безнең уеннарга да һәм төрле ямьле-ямьсез шуклыкларга да ул бер дә диярлек катнашмый иде. Аның каравы Хәмит бик зәһәр балыкчы иде, бәрәңге бакчалары су буена төшә, тагарак шикелле генә көймәләре дә бар, һәм менә иртә таңнан басмага кем төшеп утырган, аръякта кармакларын күтәреп кем йөри дисәң, мәзин малае Хәмит була торган иде. Озын җепкә тезгән ак таран, чабак, кызылканатларны да күп алып кайта иде – малайлар көнчелектән: «Ул балык догасын белә», – дип әйтә торганнар иде… Менә шул сәбәпләр аркасында булса кирәк, миңа малай чакта Хәмит белән күп аралашырга да туры килмәде. Үзенә башка иде ул, безнең ише бушка урам таптаучы түгел иде.
Аннары тагын Дәүләкәндә иң беренче башлап тракторга утырган егет тә әнә шул Хәмит булды. Соңыннан, үзенең сөйләвенә караганда, Дәүләкән МТСына яңа гына кайткан «Фордзон» тракторына менеп утырган да һичкем өйрәтмәстән үзе белеп йөртә дә башлаган. Бәлки, әзрәк арттырадыр да Хәмит дус, әмма ничек кенә булмасын, тракторны бик тиз «иярләп» ала һәм сугышка киткәнче аның өстеннән төшми дә… Ләкин мин эзләп тапканда, ул инде Көрмәнкәй колхозында ат җигеп, төрле вак-төяк эшләрдә йөри иде. Бахыр, сугыштан бик нык яраланып кайткан. Җиң эчендә кулы булса да, ул бары тире белән сеңергә генә эләгеп тора икән. Госпитальдә врачлар кисик, дисәләр дә, Хәмит кистермәгән, менә хәзер үзе үк, ат җиккәндә уң кулыма әзрәк ярдәме тия, дип куана. Сыкранмый, куана! Колхозда эшләүче фронтовикның бу куанычын аңларга була, минемчә.
Дәүләкәндә минем тагын бер якын дустым – Гомәр Зәйнуллин. Сафиулла абзый улы, безгә тагы да якынрак күршеләр – йортлары да урам аша гына иде. Кайткан саен мин иң элек Гомәргә барам, аны алып чыгып китәм, бөтен вакытымны диярлек аның белән бергә уздырам. Ул Дәүләкәндә утырып калган иске сирәк танышларның иң якыны, үзе коммунист, район һәм өлкә газеталарына язгалап торучы, кыскасы, миңа иң кирәк кеше. Аның белән сөйләшеп йөри-йөри мин күп нәрсәләрне искә төшереп, хәтеремдә яңартам.
Көрмәнкәйдәге