jong, jy laat my diep dinge sê. Maar … jy vrá dan nou.
Tóg, noudat jy so vra, in sy diepste wese was hy maar altyd ’n dominee. Hy het so omgegee, hy was so genuinely besorg oor ander. Dit was daardie sagtheid, daardie ding wat jy nie sommer by mans kry nie, dít was vir my die duidelikste bewys dat hy in sy hart ’n predikant is. Dat hy nie bloot in sy pa se voetspore wou volg nie. Die opregte deernis met mense, met hulle swakhede, hulle behoeftes en begeertes.
Daardie eerste ses, sewe jaar hier in die gemeente. Hoe hy met die grootste erns en aandag na hulle geluister het, hom ontferm het, dinge gedoen het. Regtig gehélp het, nagte by hulle gesit het, kilometers agter hulle en hulle nood aan gery het.
Waar is dit nou alles heen? En dis maar ses maande dat dit so gaan, niks meer as dit nie, al voel dit soos ’n ewigheid. Hoe het die liggie dan so doodgegaan? So geleidelik dat ek dit eers agtergekom het toe ek sulke helder terugflitse begin kry het van ons vroeë dae saam. Hoe ánders dit was: universiteit, die musiekkonserte. Hy wat by my sit wanneer ek in die konservatorium se oefenkamertjie deur die Bach en die Scarlatti ploeg. Die – genadiglike – kort naweke af en toe by sy ouers se aftreewoonstel in die Strand. Selfs daardie eerste jare op Silwer Streams, toe ons nog soveel drome gehad het.
Ag, jong, ek wens jy is hier om te hoor hoe sug hy nou wanneer een van die swakkes aan die voordeur klop. Hoe hy wag dat ek die deur moet gaan oopmaak om te sê hy is ongelukkig nie tuis nie. As een van die geringstes bel en hy vir my fluister dat ek moet sê hy is vir ’n vergadering stad toe.
Ek wonder dikwels wanneer laas hy gelag het. Régtig gelag, nie daardie aangeleerde, gemaakte laggie vir een van die gemeente-ooms se flou grappies nie.
Waar is dit alles heen? Waar is hy heen? Die man met die gemaklike houding, so tuis by homself, hy wat so kop en skouers bo almal uitgestaan het? Hoe dink jy – is dit nie maar, ten spyte van sy herhaalde versekerings, toe hy nog daaroor gepraat het, tóg maar die kinders nie? Die gebrek aan kinders?
Dit kan natuurlik ook … iets anders wees. Ag, ek praat al weer te veel. Ek weet nie of ek jou daarmee ook moet moeg maak nie. Kan ek jou maar vertel? Sal jy dit ook wil weet?
Nou ja, goed. Op ’n dag – hy was regtig na ’n vergadering in die stad, of so het hy gesê – het ek in sy studeerkamer gaan skoonmaak. Jy weet, die lessenaar se glasblad gaan blinkvryf, en so. Gordyne vir ’n slag ooptrek, sulke goed. Nuwe tissues gaan neersit op die tafeltjie by die venster, daar waar hy al die pastorale gevalle ontmoet.
En daar kry ek die ding: ’n jaarverslag of ’n omsendbrief of iets van die mediese fonds. Waarin daar gekla word oor die lede wat so groot en so dikwels eis. Sekere beroepe wat gereeld oortree is by die naam genoem, predikante was bo-aan. Hulle eis glo veral vir psigosomatiese siektes. Psigosomatiese siektes! Hoor jy? Siektes wat eerder in die kop is as in die lyf. Maar dan in die ouderdomsgroep vyftig plus. Elnatan Wait is sestien jaar jonger.
Daar het jy dit nou! Hulle is dus almal só. Hy … dalk net meer. En baie vroeër.
Ek sal nooit vergeet toe ek laas Saterdag, dit was al ná die middag, in die kamer gaan kyk het nie. Dit was so stil. Maar hy het steeds gelê en slaap. Ek het die opgemorste drafskoene opgetel wat ek vroeër sommer uitgepluk en daar op die vloer laat lê het. Hy het nie geroer nie, net so bly lê, die droë modder plek-plek nog aan sy broek en sy bene. Sy hande naby sy gesig, asof hy iets wou wegkeer. Opgekrul soos ’n fetus. Vir watter issues koes hy so? Wat dink jy?
8
Basie Hechter sit voor die televisie, sy worshondjie by sy voete. Hy wonder of P.C. van Deventer nie dalk vanmiddag gaan opdaag nie; hy was lanklaas hier. Maar dis net die voorseisoense vriendskaplike wedstryde. Hulle kan krieket kyk as die polisieman wil. Hier is baie kanale.
Hy wens net die man wil darem ook ’n ietsie saam met hom drink. Net vir die geselligheid; so ’n paar druppels Three Ships het nog niemand enige kwaad aangedoen nie. “Maar,” sê hy en sug, “tot tyd en wyl is dit net ek en jy, Worsman. Ons twee en die drie skepies. Met mekaar se deurlugtige geselskap.”
Die worshond kyk hom in die oë.
Ons verstaan mekaar, dink Basie, en ten minste bewonder hy my. Elke woord wat ek tot hom rig, drink hy in. “En eendag is eendag, een van die mooi dae, dan leer ek my honne nog sy eie whiskytjie ook drink. Kyk dan net hoe waai sy stert. Net nie vandag nie, hoor. Hierdie nuttige kruik het reeds so amper-amper sy bodem gesien – kyk!” Basie kantel die bottel dat die hondjie kan sien. “Have a look. Tot die droesem toe – van die drie skepies is nog net die reddingsbootjie oor!”
Die hondjie gee sulke fyn tjankies.
Ook maar mens, dink Basie, en tel hom vol vertedering op sy skoot.
Waar bly Marie tog? Saterdagoggende se haredoenery bly vir hom ’n vreemde ritueel. “Dit word geheel en al oordoen, Worsman. Niks minder nie as ’n haarklowery, as jy my vra! Sy beter net voor eenuur terug wees! Daardie mak Portugees met die drankwinkel is ’n wispelturige karakter. Hy kry dit net in sy kop om halfeen toe te maak – dán strand ons, Worsman. Rotse, droë grond, kúrkdroog, noodlottig droog.”
Worsie knik en lek sy hand. Dan spits die oortjies en hy spring so vinnig van Basie se skoot af dat hy amper op sy klere mors. Dit was so hittete. Dán was die duiwel los!
Basie spring op, druk die bottel en die glas agter die televisiekas in. Gaan sit in sy stoel, tel die afstandbeheer op en vind ’n sportkanaal. Met Hechter-die-Vegter in aantog hou jy jou risiko’s so laag moontlik.
Die sleutel rammel in die voordeur. Worsie tjank sonder ophou en Basie sug saggies. Saterdag se rus en vrede is iets van die verlede.
Marie Hechter verskyn in die voordeur. Worsie raak gek van opgewondenheid. Basie kyk vinnig op, asof haar binnekoms hom verras. Hy probeer sy gesig neutraal hou. Maar in die oop deur, met die sonlig wat van agter skyn, lyk dit vir hom kompleet of Marie ’n stralekrans om haar kop dra. “My engel,” groet hy en probeer hard om die proesbui wat so sonder waarskuwing in sy keel opspring te onderdruk. Om watter aardse rede maak die haarkapster die hare tog so … rónd?
Maar sy kyk nie twee keer na sy kant toe nie. Sy gaan hang die motorsleutels aan die hakie op. In haar huis, soos in haar sekretaresse-kantoor by die skool, het elke ding sy plek. Almal en alles ken hulle plek wanneer Marie Hechter haar opwagting maak.
Worsie, afgehaal oor die gebrek aan entoesiasme, kom kruip styf teen Basie se stoel aan.
“Weet jy van die lyk?” vra Marie skielik in daardie stemtoon wat hom altyd laat opkyk. “Hulle het hom onder by die laagwaterbruggie gekry,” sê sy. “Iemand het hom met ’n mes gesteek en onder die brug gelos. Wie doen sulke goed?”
Basie wonder waarom haar retoriese vrae altyd soos beskuldigings klink. En hoekom het sy die sleutels so nadruklik opgehang? Moet tog nie sê sy gaan nié netnou weer ry nie. Die Portugees maak eenuur toe. Selfs vroeër. Daarna is dit net die sjebiens. Bloot die gedagte daaraan laat hom sweet. Saterdagmiddag in die lokasie. Om weer ’n keer voor agterdogtige, vet swart vroue te staan en soebat.
“’n Lyk? Wat het gebeur?” vra hy nietemin en probeer hard om belangstellend te lyk. Laat haar belangrik voel, Basie! Daar is ’n groter doel.
Marie snork. ’n Onaantreklike geluid, dink Basie. Pas nie by die draer van ’n stralekrans nie. Púre Hechter-die-Vegter, soos die skoolkinders haar noem. “Nee,” raas sy, “Peesee van Deventer staan al van voordag af daar en rook, verder gaan daar nie veel aan nie. Niemand is nog gevang nie. Dis soos dit gaan in hierdie land. Mens is jou lewe nie meer seker nie.”
Laat haar maar eers uitwoed, weet Basie. Die grootste kuns in hierdie lewe is die kuns om jou kans af te wag.
“Hier, óp ons dorp! By die bruggie!” roep Marie uit. “Die kinders vang elke dag daar vis! Die rolbalbaan is vyf treë weg!”
Sy maak die pap effens dik aan. Hy ken haar só. Laat haar maar begaan. Wag jou beurt af. Knik so nou en dan jou instemming. Basie beskou homself as ’n meester van tydsberekening.
“Wanneer vermoor